Eten en Drinken

Hoe komt PFAS in ons eten en drinken?

Er zijn verschillende manieren waarop PFAS in ons eten en drinken terecht kunnen komen.

Via vervuiling van de lucht, grond en water:
PFAS komen onder andere in het milieu terecht via uitstoot van bedrijven in de lucht en het water en via afvalverbranding. Ze verspreiden zich via de lucht en slaan neer op de grond. Ook kunnen PFAS via brandblusmiddelen in de grond of het water belanden.

PFAS stapelen zich op in de natuur, mensen en dieren. Groenten en fruit kunnen PFAS opnemen via het water waarmee ze worden besproeid, of via de grond waarin ze groeien. Dieren kunnen PFAS binnenkrijgen via hun omgeving en hun eten. Zo kunnen vissen PFAS opnemen uit vervuild water waarin ze leven. Koeien, varkens en kippen kunnen PFAS binnenkrijgen door het eten van gras, regenwormen of ander voedsel waar PFAS inzitten. Hierdoor kunnen PFAS in producten terechtkomen die wij eten en drinken, zoals groenten en fruit, vis, vlees en eieren. Omdat we grondwater en water uit rivieren gebruiken voor het maken van drinkwater, krijgen we mogelijk ook een beetje PFAS binnen door het drinken van kraanwater.

Via verpakkingen en kookmaterialen:
Kleine hoeveelheden PFAS kunnen ook via verpakkingen van voedsel of kookmaterialen in ons eten en drinken terechtkomen. PFAS worden soms gebruikt om verpakkingen vet- en waterafstotend te maken zoals bij sommige soorten pizzadozen, bakpapier of popcornzakken voor de magnetron. Bij verhitting kunnen er kleine hoeveelheden PFAS vrijkomen, al hangt de hoeveelheid af van het type verpakking en hoe het wordt gebruikt.

Ook sommige papieren drinkbekers zijn behandeld met een PFAS-laag om doorlekken te voorkomen. Als warme dranken niet te lang in de beker zitten, zijn de hoeveelheden PFAS die vrijkomen via deze bekers erg laag. Ook kookmaterialen kunnen PFAS bevatten. Het bekendste voorbeeld zijn pannen met een anti-aanbaklaag, zoals Teflon (PTFE). Bij normaal gebruik zijn de hoeveelheden PFAS die je binnenkrijgt zo klein, dat je je hierover geen zorgen hoef te maken. Zorg er wel voor dat je de pan niet te sterk verhit en voorkom beschadigingen in de anti-aanbaklaag.

Is het eten en drinken in Nederland veilig?

Over het algemeen is eten en drinken in Nederland bijvoorbeeld de producten uit de supermarkten veilig. Er zijn strenge regels om te zorgen dat voedsel geen schadelijke hoeveelheden stoffen zoals PFAS bevatten.

Europese regels over PFAS in voeding
Sinds 2023 heeft de Europese Unie regels voor hoeveel PFAS er mogen zitten in bepaalde voedingsmiddelen, zoals vlees, vis, gevogelte en eieren. Voor andere voedingsmiddelen, zoals zuivel, groenten en fruit, is nog onderzoek nodig voordat er maximumgehaltes komen.

Voedingsmiddelenbedrijven zijn verplicht hun producten te controleren op PFAS en maatregelen te nemen als er risico’s zijn. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) controleert met steekproeven en inspecties of de producten niet meer PFAS bevatten dan wettelijk is toegestaan. Toch kan het voorkomen dat er soms iets mis is. Als een bedrijf ontdekt dat het een onveilig product in de handel heeft gebracht, moet het dit melden bij de NVWA en het product uit de handel halen. De NVWA controleert of dat ook gebeurt.

PFAS in eieren van eigen kippen en zelf gevangen vis
Het eten van eieren van hobbykippen wordt afgeraden. Onderzoek van het RIVM laat zien dat deze eieren te veel PFAS kunnen bevatten. De GGD ZHZ raadt ook af om zelf gevangen vis uit de Alblasserwaard te eten.

Wissel af in wat je koopt en eet
Sommige producten kunnen meer PFAS bevatten dan andere. Het is niet verstandig om bepaalde producten, zoals vis of eieren, helemaal te vermijden. Een gevarieerd dieet met veel verschillende voedingsstoffen is belangrijk voor je gezondheid. Om minder PFAS via voeding binnen te krijgen, is afwisselen in wat je eet belangrijk. Via de website van het voedingscentrum vind je tips om je voeding af te wisselen.

Er kunnen kleine hoeveelheden PFAS zitten in veel verschillende voedingsmiddelen en producten. Dit maakt het vrijwel onmogelijk om te voorkomen dat je PFAS binnenkrijgt. Als je meer PFAS binnenkrijgt of langer in contact bent, weten we dat het effect van PFAS op je gezondheid groter wordt. Op de pagina PFAS en gezondheid lees je hier meer over.

Moestuinen in de regio

Groenten en fruit eten uit eigen moestuin
In 2021 en 2022 hebben de gemeenten Dordrecht, Sliedrecht, Papendrecht en Molenlanden een onderzoek laten doen naar verschillende moestuinen in de regio rondom Chemours. Met de nieuwste technieken zijn 28 soorten groenten en fruit uit moestuinen onderzocht op verschillende PFAS, waaronder PFOA en GenX. Op basis van deze resultaten adviseert het RIVM om geen groenten en fruit te eten uit moestuinen die 1 kilometer van de Chemours fabriek liggen. Voor de moestuinen die tussen 1 en 10 kilometer raadt het RIVM aan om eten uit eigen tuin af te wisselen met groenten en fruit uit de supermarkt. Wil je weten wat dit precies voor jou betekent, lees dan verder op de website van de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid (OZHZ).

Herstelprogramma van stichting Moestuinherstel
In 2024 hebben de gemeenten Dordrecht, Molenlanden, Papendrecht en Sliedrecht met Chemours afgesproken om moestuinen die vervuild zijn met PFOA te herstellen. PFOA is een PFAS-soort die Chemours in het verleden heeft uitgestoten en die in de omgeving terecht is gekomen.

Stichting Moestuinherstel voert de herstelwerkzaamheden uit. Dat gebeurt volgens een plan van aanpak waar de gemeente Dordrecht (mede namens de drie andere gemeentes) en de provincie Zuid-Holland mee hebben ingestemd. Het doel is dat moestuinders weer veilig en zonder beperkingen hun eigen groeten en fruit kunnen verbouwen en eten.

In 2025 wordt een pilot uitgevoerd op drie proeflocaties. Na de evaluatie hiervan komen de andere moestuinen in de vier gemeenten aan de beurt voor herstel. Ga voor meer informatie naar www.moestuinherstel.nl.

Kan ik veilig het water uit mijn kraan drinken?

In Nederland kun je overal veilig water uit de kraan drinken. Ons drinkwater voldoet aan de strenge eisen die hier gelden. Deze zijn vastgelegd in de Drinkwaterwet en de Europese drinkwaterrichtlijn. Voor PFAS betekent dat drinkwater niet meer dan 100 nanogram per liter (ng/l) mag bevatten van een groep van 20 veelvoorkomende soorten PFAS. Dat is vergelijkbaar met 60 korrels suiker in een olympisch zwembad.

Dankzij moderne manieren om stoffen in het water te meten, wordt de kwaliteit van het kraanwater heel nauwkeurig bepaald. Drinkwaterbedrijven werken hierbij nauw samen met de Inspectie Leefomgeving en Transport en het RIVM. Drinkwaterbedrijven controleren de waterkwaliteit dagelijks van de bron tot en met de kraan. Als er teveel PFAS aanwezig zijn, worden die snel opgemerkt en aangepakt. De hoeveelheden PFAS die Oasen en Evides in hun drinkwater aantreffen, zitten ruim onder de regels van de Europese drinkwaterrichtlijn. Inwoners kunnen dus rekenen op veilig en schoon drinkwater.

Hoe het water veilig wordt gemaakt en gehouden
Drinkwaterbedrijven Evides en Oasen vinden dat PFAS niet thuishoren in het milieu en al helemaal niet in bronnen voor drinkwater. Net als andere organisaties, waaronder de GGD ZHZ en gemeenten, willen de drinkwaterbedrijven een volledig verbod op PFAS. Als PFAS niet in de bronnen voor drinkwater terechtkomen, hoeft het er ook niet uitgehaald te worden. Zolang PFAS wel in bronnen voor drinkwater voorkomen, werken drinkwaterbedrijven actief aan manieren om PFAS uit het drinkwater te verwijderen.

Voor de verwijdering van PFAS gebruiken drinkwaterbedrijven Evides en Oasen verschillende zuiveringstechnieken, zoals filtratie met actieve kool en omgekeerde osmose. Hieronder leggen we deze technieken uit.

Filtratie met actieve kool: actieve kool is een stof die op houtskool lijkt, en het heeft veel kleine openingen waar PFAS in vast komen te zitten. Zodra de actieve kool vol zit met PFAS, wordt het schoongemaakt door verhitting op een hoge temperatuur waardoor PFAS afbreken Daarna wordt het filter opnieuw gebruikt.

Omgekeerde osmose: Bij deze methode wordt water onder hoge druk door membranen geperst. Die membranen werken als hele fijne filters. Ze hebben piepkleine gaatjes die je niet met het blote oog kunt zien. Deze gaatjes laten wel water door, maar PFAS en andere vervuilende stoffen blijven achter. Deze methode haalt alle PFAS uit het water, maar niet uit het milieu. Bij omgekeerde osmose blijft er reststroom (afvalwater) over met daarin onder andere zouten en PFAS. Deze reststroom gaat via het riool naar een rioolwaterzuivering. Daar wordt het verder behandeld en uiteindelijk geloosd in het oppervlaktewater.

Meer informatie

Wil je meer weten over PFAS en eten en drinken? De GGD Zuid Holland Zuid heeft een lijst samengesteld met veelgestelde vragen over eieren en vis, ook op de website van het RIVM vind je vragen en antwoorden. Op de websites van drinkwaterbedrijven Evides en Oasen kun je verder lezen over wat zij doen aan het PFAS-probleem.