PFAS en gezondheid

Hoe komen PFAS in het lichaam?

PFAS komen op verschillende manieren in ons lichaam terecht.

Via eten en drinken
De meeste PFAS komen via eten het lichaam binnen, en een kleiner deel via drinkwater.

Via gebruiksproducten
PFAS kunnen ook in ons lichaam komen via producten die je elke dag gebruikt, zoals bakpapier, regenkleding en make-up.

Via de lucht, het water en de grond
De meeste PFAS komen in de lucht, het water of de grond terecht door de afvalstromen van fabrieken die met PFAS werken. Door te zwemmen in vervuild water of door groenten te eten uit een moestuin met vervuilde grond, kan het in je lichaam komen.

Via huisstof
Tapijten, gordijnen, banken of stoelkussens die zijn behandeld met water- en vuilafstotende spray bevatten vaak PFAS. Door normale slijtage van je tapijt, bank of stoelkussens ontstaat er huisstof waar PFAS in kunnen zitten. Dit huisstof kan via de handen en voedsel ongemerkt worden ingeslikt of ingeademd.

Als je meer wil weten over hoe je in aanraking komt met PFAS en wat je kan doen lees dan ook de pagina’s Eten & Drinken en Leefomgeving & Milieu.

De overheid neemt verschillende maatregelen om contact met PFAS te beperken en de gezondheid van mensen te beschermen. Hierover kan je meer lezen op de pagina PFAS-Beleid en Toezicht.

Wat zijn de gezondheidsrisico’s van PFAS-contact?

Er wordt veel onderzoek gedaan naar de gevolgen van PFAS op de gezondheid van mensen. Dit onderzoek is best lastig omdat PFAS overal voorkomen en iedereen ermee in aanraking komt. Daarom kunnen onderzoekers moeilijk een vergelijking maken tussen mensen die wel of niet in aanraking zijn geweest met PFAS.

Uit al het onderzoek weten we dat mensen in Nederland via eten en drinken PFAS binnenkrijgen. We weten dat de schadelijkheid van PFAS groter wordt voor je gezondheid, als je langer in contact bent met PFAS of er meer van binnenkrijgt. Je lichaam kan PFAS moeilijk opruimen en stapelt zo langzaam op. Daarom maken onderzoekers en artsen zich vooral zorgen over de negatieve invloeden van PFAS op de gezondheid bij langdurig contact. Het is bekend dat PFAS invloed kunnen hebben op:

de lever

• Mensen die langdurig contact met PFAS hebben, hebben vaker een bepaald stofje in het bloed (het leverenzym ALT). Dat kan wijzen op een lever die minder goed werkt.

het afweersysteem

• Baby’s en kinderen met PFAS in hun lichaam, kunnen minder goed reageren op vaccinaties. Ze maken minder antistoffen aan die het lichaam helpen om een ziekte te herkennen en aan te vallen.

hormonen

• Uit onderzoek met proefdieren, zoals ratten en muizen, weten we dat contact met PFAS in verband staat met hogere cholesterolwaarden. Dat beïnvloedt verschillende hormonen.
• PFAS in het bloed zijn in verband gebracht met lagere zaadkwaliteit bij mannen.

kanker

• Er is een verband tussen langdurig contact met PFAS en nier- en teelbalkanker. Dit verband is alleen gevonden met PFOA, dat is één soort PFAS van de velen soorten PFAS.

Blijf op de hoogte van de nieuwste onderzoeken via onze nieuwspagina.

Wanneer loop je meer risico voor de negatieve gevolgen van PFAS?

Mensen die werken of gewerkt hebben met PFAS
Mensen die werken in fabrieken waar PFAS worden gemaakt of verwerkt, krijgen mogelijk grotere hoeveelheden PFAS binnen. Werknemers in deze fabrieken kunnen vaker problemen krijgen met de lever, last hebben van hogere cholesterolwaardes en sommige vormen van kanker. In Dordrecht, waar in de Chemours-fabriek jarenlang PFOA werd geproduceerd, wordt de situatie daarom goed onderzocht. Bij mensen die in de omgeving van Dordrecht wonen komen vormen van kanker niet vaker voor dan bij mensen uit andere delen van Nederland.

Zwangere vrouwen en kinderen
Er is ook onderzoek gedaan naar de gevolgen van contact met PFAS voor zwangere vrouwen en jonge kinderen.

Zwangerschap
Uit onderzoek blijkt dat veel contact met PFAS tijdens de zwangerschap mogelijk invloed heeft op de ontwikkeling van de baby in de baarmoeder. Er is een verband gevonden met een lager gewicht van de baby, een verhoogd risico op vroeggeboorte en hoge bloeddruk bij de moeder. Om echt te bewijzen dat PFAS hiervan de oorzaak zijn, moet er nog verder onderzoek gedaan worden.

Borstvoeding en het gevoede kind
Via borstvoeding kunnen kleine hoeveelheden PFAS in het bloed van een baby komen. In 2022 is de moedermelk van tien vrouwen uit de regio Dordrecht onderzocht. Bij alle vrouwen werden PFAS in de melk gevonden, maar bij geen van de vrouwen zaten er meer PFAS in de moedermelk dan de zeer strenge normen van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) voorschrijven. Er zijn dus geen aanwijzingen dat het niet veilig is om baby’s borstvoeding te geven.

Op dit moment is het niet mogelijk om PFAS in je eigen moedermelk te laten meten. Om de hoeveelheid PFAS in borstvoeding zo laag mogelijk te houden is het belangrijk om contact met PFAS zoveel mogelijk te beperken.

Hoe groot is het risico van PFAS in vergelijking met andere bedreigingen voor onze gezondheid?

Op basis van wat we nu weten, zijn chemische stoffen in onze leefomgeving, zoals PFAS, niet de grootste bedreiging voor onze gezondheid. In Nederland worden mensen veel vaker ziek van roken, ongezonde voeding en ongezonde buitenomgeving zoals fijnstof en geluidsoverlast dan van PFAS.

Zorgen over PFAS en stress
Naast de mogelijke lichamelijke gevolgen, kunnen zorgen over PFAS ook een negatieve invloed hebben op de gezondheid. Stress en angst kunnen na lange tijd leiden tot een hoge bloeddruk, ziekten aan hart en bloedvaten, diabetes en verminderde vruchtbaarheid. Daarom is het belangrijk om meer te weten over PFAS, en om te voorkomen dat angst en onzekerheid te veel invloed krijgen op het dagelijks leven. Wereldwijd wordt nog veel onderzoek gedaan naar de gevolgen van PFAS na een lange tijd, zodat er in de toekomst betere antwoorden en oplossingen komen.

Bloedonderzoek: Waar, hoe en wat zijn de ontwikkelingen?

Je lichaam kan PFAS moeilijk opruimen, waardoor PFAS zich opstapelen. Daarom vragen veel mensen zich af of ze hun bloed kunnen laten testen op PFAS en wat dit onderzoek oplevert. In Nederland doet het RIVM onderzoek naar de gemiddelde hoeveelheid PFAS in het bloed door gebruik te maken van bestaande bloedmonsters uit eerdere onderzoeken en bloedbanken. Je kunt je voor deze onderzoeken niet zelf aanmelden. Het doel van het onderzoek is om een beeld te krijgen van de hoeveelheid PFAS in het lichaam van Nederlanders en om te zien of de hoeveelheid over na verloop van tijd veranderd.

In 2016 werd een klein bloedonderzoek gedaan bij 382 mensen die rondom Chemours in Dordrecht wonen. Dit onderzoek is gedaan om te kijken of het model goed berekent hoeveel PFAS in de regio terechtkomt. Daarnaast gaven de gemeenten Dordrecht, Sliedrecht en Papendrecht inwoners de kans om gratis hun PFOA-waarde te laten testen. Wat de uitkomsten van dit bloedonderzoek zeggen over het risico op ziekten in de toekomst is nog onduidelijk. De uitkomsten zeggen ook niets over klachten over de gezondheid uit het verleden.

Resultaten van bloedonderzoek
De resultaten van het RIVM-onderzoek dat nog bezig is, worden gebruikt om te zien of de hoeveelheid PFAS in het bloed en moedermelk in Nederland verandert. Zo kunnen we beoordelen of de maatregelen die de overheid neemt om PFAS-contact te verminderen werken.

Aanmelden voor bloedonderzoek
Op dit moment kun je in Nederland geen persoonlijk bloedonderzoek op PFAS laten doen via de overheid of de GGD ZHZ. Je kunt wel op eigen kosten een bloedtest laten doen. Maar de GGD ZHZ raadt dit af, omdat:

• De hoeveelheid PFAS in het bloed geen duidelijke informatie geeft over de gevolgen voor je gezondheid.
• Er geen behandeling is om PFAS uit je lichaam te verlagen of te verwijderen.
• Een bloedtest alleen iets zegt over de situatie op dit moment, en niets zegt over eerdere of toekomstige hoeveelheden PFAS in je bloed.

Hoewel bloedonderzoek kan helpen bij het verzamelen van wetenschappelijke informatie over de bevolking, biedt het geen oplossing of informatie over één persoon. De GGD ZHZ raadt daarom aan om het contact met PFAS zoveel mogelijk te voorkomen.

Andere handige websites

Wil je meer weten over PFAS en je gezondheid? De GGD heeft meer informatie over gezondheidsadviezen, ook op de RIVM-website vind je hier meer over. Op de pagina Evides kun je meer lezen over producten met PFAS.